یکی از مسائل مهمی که تعمیرکارهای بردهای الکترونیکی همیشه با آن سر و کار دارند، تشخیص قطعه سوخته روی برد مدار چاپی هست. در فرآیند تعمیر مدارهای الکتریکی و الکترونیکی یا برد مدارهای آسیب دیده، ممکن است با این مشکل مواجه شویم و نیاز به تعویض خازن، دیود و یا مقاومت آسیب دیده داشته باشیم. یکی از عناصر اصلی که در مدارات ممکن است دچار آسیب و یا حتی سوختگی شده باشد مقاومت است و در این مقاله روش های تشخیص مقدار مقاومت سوخته مورد بررسی قرار می گیرد.
روش های تعیین مقدار مقاومت سوخته
در این بخش، شش روش مفید ارائه شده است که در اکثر موارد می‌توان مقادیر مقاومت سوخته را با استفاده از این روش‌ها به درستی تشخیص داد.
روش اول) تشخیص از روی نوارهای رنگی و یا اعداد نوشته شده روی مقاومت
اولین و ساده ترین روش، مشاهده ظاهر مقاومت و تشخیص مقدار از روی اعداد و یا نوارهای رنگی می باشد. البته لازم به ذکر است که از این روش تنها برای مواقعی می توان استفاده کرد که ظاهر مقاومت آسیب جدی ندیده باشد و بتوان کدهای رنگی یا اعداد نوشته شده روی آن را تشخیص داد. اگر مقاومت، دارای نوارهای رنگی بود می‌توان از روی رنگ های قابل مشاهده بر روی مقاومت به مقدار آن دست یافت. نحوه محاسبه مقاومت رنگی در شکل زیر قابل مشاهده است:
همچنین در صورتیکه مقاومت مورد نظر به صورت smd بود، می توان به روش زیر مقدار مقاومت را تشخیص داد:
روش دوم) تشخیص به کمک مولتی متر
این روش برای مقاومت سوخته که از لحاظ فیزیکی آسیب دیده است مناسب می‌باشد. بدین منظور بایستی مراحل زیر به ترتیب انجام شود:
1- ابتدا مقاومت با استفاده از هویه و هیتر از مدار اصلی جدا شود.
2- مقدار مقاومت جدا شده را با استفاده از اهم متر اندازه گرفته و نزدیکترین مقاومت به آن را انتخاب می کنیم.
3- بعد از جدا سازی، اگر مقاومت به نصف یا مثلا 1/3 برش داده شده و یا قطع شده بود، مقاومت آن تکه از مقاومت جدا شده را از دو سر آن اندازه می گیریم. مثلا اگر 5 کیلو اهم نمایش داده شد و مقاومت هم نصف شده بود، نتیجه می گیریم که مقاومت اصلی، 10 کیلو اهم بوده است. در نتیجه مقدار مقاومت سوخته به دست می آید و یا در صورتیکه به طور مثال، یک سوم کل مقاومت را اندازه گیری کردید، مقدار مقاومت اندازه گیری در عدد 3 ضرب می شود تا مقدار کل مقاومت سوخته به دست آید.
روش سوم) آزمون و خطا
یکی از روش های دیگر، روش آزمون و خطا می‌باشد. بدین ترتیب که اگر از سلامت سایر اجزا در مدار مورد بررسی اطمینان دارید، می‌توانید از یک مقاومت بزرگ شروع به جایگذاری کنید و مقدار مقاومت را کم کم کاهش دهید تا نهایتا به خروجی مورد نظر دست پیدا کنید.
همچنین، باید دقت کنید که مقاومت جایگذاری شده، از نظر ابعاد حدودا برابر با مقاومت سوخته باشد تا از لحاظ توان کاری مقاومت جایگذاری شده با مقدار اصلی تفاوتی ایجاد نگردد. اگر مقدار مقاومت را درست تشخیص دهید ولی مقاومت با توان کاری کمتر جایگذاری کنید، با گذشت زمان منجر به سوختن دوباره مقاومت خواهد شد.
روش چهارم) تشخیص از روی برد مدار چاپی
یکی از روش های دیگر برای یافتن مقدار مقاومت سوخته، استفاده از مقادیر روی برد چاپی (PCB) می‌باشد. گاها سازندگان بردهای چاپی و طراحان مقادیر مربوط به عناصر را در زیر قطعات چاپ می کنند. در این صورت کافی است که مقاومت سوخته را از برد برداریم و مقدار آن را از روی PCB بخوانیم و در نهایت مقاومت مشابه را جایگزین کنیم. شکل زیر یک نمونه از این مثال را نمایش می‌دهد که در آن، طراح PCB مقدار اهمی مقاومت ها را در پشت برد چاپ کرده است:
روش پنجم) تشخیص به کمک برد مشابه
در این روش می‌توان با استفاده از یک برد مشابه به مقدار مقاومت سوخته پی برد. به این صورت که اگر ما یک برد مشابه برد سوخته شده پیدا کنیم که مقاومت روی آن سالم باشد، می‌توان از طریق کدهای رنگی روی مقاومت پایه دار و یا از طریق اعداد نوشته شده بر روی مقاومت smd به مقدار آن پی برد. در این روش نیز باید به ابعاد مقاومت توجه داشته باشیم تا مقاومت جایگزین، از نظر حداکثر توان قابل تحمل با مقاومت اصلی یکسان باشد.
نکته دیگر این است که بعضی از مواقع در صورت عدم دسترسی به برد الکترونیکی مشابه، می‌توان تصویر برد الکترونیکی را در وبسایت شرکت سازنده و یا موتورهای جستجو پیدا کرد.
روش ششم) تشخیص به کمک نقشه های مدار موردنظر
استفاده از دیتاشیت و یا نقشه های آماده مربوط به برد الکترونیکی که مقاومت آن سوخته است. در این روش، اگر مقاومت اطراف یک آی سی خاص سوخته باشد، می‌توان دیتا شیت آی سی را دانلود کرده و با پیدا کردن محل اتصال مقاومت به پین آی سی، به مقدار مقاومت دست یافت.
همچنین، یکی از راه حل های دیگر، استفاده از نقشه شماتیک کل برد الکترونیکی است. بدین منظور از طریق موتورهای جستجو به وبسایت شرکت سازنده برد الکترونیکی رفته و محصول مورد نظر را جستجو می کنیم. سپس به دنبال مواردی همانند schematic, manual و یا documents می گردیم. در صورتیکه شرکت سازنده نقشه مدار را در اختیار عموم قرار داده بود می‌توان به راحتی فایل pdf مربوطه را دانلود کرده و مقدار مقاومت سوخته را پیدا کرد.
جمع بندی
در این مقاله، انواع روش ها برای پیدا کردن مقدار مقاومت سوخته در برد الکترونیکی مورد بررسی قرار گرفتند و نکات مهم در این رابطه مطرح گردید. تمامی موارد فوق را به صورت عملی همراه با نکات تجربی دیگر در مورد انواع مقاومت ها و نکات مختلف مربوط به آنها به طور کامل در دوره آموزش جامع الکترونیک بررسی کرده ایم.
در پایان، ممنون که همراه ما بودید. هر سوال یا ابهامی در مورد مطالب ارائه شده در این مقاله دارید حتما در کامنت ها بنویسید، به تمام سوالات پاسخ داده میشه. اگه انتقاد یا پیشنهادی هم داشتید ممنون میشم با ما در میان بزارید.
