خازن ها از جمله عناصری هستند که نقش مهمی در مدارهای الکترونیکی به منظور ذخیره و آزادسازی انرژی الکتریکی دارند. برای اطمینان از عملکرد مناسب آنها، آزمایش دقیق خازن ها امری ضروری است. بدین منظور، در این مقاله چهار روش مهم برای تست خازن‌ها شامل استفاده از مولتی متر، ظرفیت سنج خازن، ولت متر و روش شارژ/دشارژ را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
1) تست خازن با مولتی متر
مولتی مترها یکی از ابزارهای همه کاره در الکترونیک هستند که می توانند پارامترهای مختلف الکتریکی از جمله ولتاژ، جریان، مقاومت و ... را اندازه گیری کنند.
یکی از روش های تست خازن، تست با مولتی متر است که در این بخش، راهنمای کامل آن به صورت مرحله به مرحله آورده شده است:
مرحله اول: خازن را تخلیه کنید تا بار باقیمانده از بین برود. (در مورد خازن های ولتاژ بالا و یا با ظرفیت بالا دقت کنید که با استفاده از یک مقاومت مناسب، عمل تخلیه خازن را انجام دهید)
مرحله دوم: خازن را تا یک ولتاژ DC مشخص شارژ کنید.
مرحله سوم: مولتی متر را روی حالت اندازه گیری ولتاژ قرار دهید.
مرحله چهارم: سیم مثبت مولتی متر را به قطب مثبت خازن و سیم منفی را به قطب منفی (در صورتیکه خازن پلاریته خاصی دارد) وصل کنید.
مرحله پنجم: مقدار ولتاژ نمایش داده شده را بخوانید و ثبت کنید.
مرحله ششم: ولتاژ اندازه گیری شده باید از ولتاژ شارژ شده شروع شود و به آرامی کاهش یابد. در اینصورت خازن سالم است.
2) تست خازن با ظرفیت سنج
برای انجام تست به کمک ظرفیت سنج، باید از مولتی متری استفاده کنید که گزینه اندازه گیری ظرفیت خازن را داشته باشد.
برای استفاده از این روش مراحل زیر بایستی به ترتیب انجام گیرد:
مرحله اول: ابتدا برای رعایت اطمینان از ایمنی خازن را تخلیه کنید.
مرحله دوم: مولتی متر را در حالت سنجش ظرفیت خازن قرار داده و سپس سرهای خازن را به پراب های مولتی متر متصل نمایید.
مرحله سوم: مقدار خازن نمایش داده شده را بخوانید و مقدار ثبت کنید.
مرحله چهارم: ظرفیت اندازه گیری شده را با مشخصات سازنده یا مقدار نوشته شده روی خازن مقایسه کنید. در صورتیکه ظرفیت افت محسوسی داشته باشد، به احتمال زیاد خازن معیوب شده است و بایستی تعویض گردد.
3) تست خازن به کمک بازر (تست بوق) مولتی متر
یکی از روش هایی که در تست خازن ها متداول و پرکاربرد می باشد، روش تست بازر است. برای تست خازن به این روش مراحل زیر باید به ترتیب انجام شود:
مرحله اول: ابتدا خازن را به روشی ایمن تخلیه کنید.
مرحله دوم: اگر خازن بر روی برد قرار دارد آن را جدا کنید.
مرحله سوم: مولتی متر را در حالت تست بوق قرار داده و سپس سرهای خازن را به پراب های مولتی متر متصل نمایید.
مرحله سوم: در این مرحله در حد یک یا دو ثانیه صدای بوق بازر مولتی متر بایستی شنیده شود و سپس قطع شود.
مرحله چهارم: اگر صدای بوق ادامه دار بود، خازن معیوب شده است. ولی اگر بعد از یک یا دو ثانیه قطع شد، خازن سالم است.
4) تست با روش شارژ و دشارژ
یکی از روش های تشخیص سلامت خازن ها، استفاده از روش شارژ و دشارژ خازن ها می باشد.
برای تست خازن به این روش، مراحل زیر بایستی انجام شود:
مرحله اول: خازن را به طور کامل تخلیه کنید تا هر گونه ولتاژ باقیمانده از بین برود.
مرحله دوم: یک مقاومت معلوم با توان مناسب انتخاب کرده و خازن و مقاومت را به صورت سری وصل و به یک منبع تغذیه یا سیگنال ژنراتور متصل نمایید.
مرحله سوم: مدت زمان شارژ شدن خازن تا سطح ولتاژ مشخص را اندازه گیری و ثبت کنید.
مرحله چهارم: خازن را از طریق همان مقاومت تخلیه کنید یعنی خازن و مقاومت را موازی و بدون منبع تغذیه وصل نمایید و زمان لازم برای تخلیه تا یک سطح ولتاژ مشخص را اندازه گیری کنید.
مرحله پنجم: در نهایت با استفاده از زمان های شارژ و دشارژ به دست آمده و از طریق روابط شارژ و دشارژ خازن، مقادیر زمانی به دست آمده را بررسی و مقایسه کنید. اگر زمان های شارژ و دشارژ تئوری و عملی نزدیک به هم بودند، خازن سالم بوده و دارای کیفیت مناسبی می باشد.
ملاحظات لازم برای انجام تست های خازن
ایمنی: همیشه قبل از هر آزمایشی بر روی خازن ها از خالی بودن خازن اطمینان حاصل کنید تا از برق گرفتگی یا آسیب به تجهیزات جلوگیری شود.
دقت: هر روش تستی دارای دقت مخصوص به خود می باشد. استفاده از ابزارهای تخصصی، مانند ظرفیت سنج، می تواند اندازه گیری های دقیق تری را در مقایسه با مولتی متر، و یا روش شارژ و دشارژ ارائه دهد.
نوع خازن: خازن های مختلف (به عنوان مثال، الکترولیتی، سرامیکی، تانتالیوم، MKT و ...) بسته به وجود پلاریته و یا عدم وجود آن و همچنین، میزان جریان و ولتاژ قابل تحمل، دارای ملاحظات خاصی هستند که قبل از انجام تست ها باید به دقت بررسی و رعایت شوند.
جمع بندی
در این مقاله، ابتدا توضیحاتی در مورد خازن ها و روش های اساسی تست خازن ها ارائه گردید. همچنین، توضیحات گام به گام هر کدام از روش ها در مراحل مختلف ارائه شد. در نهایت با توجه به اینکه استفاده و تست خازن ها بایستی با رعایت موارد ایمنی و ملاحظات خاصی انجام شود، این نکات ذکر گردید.
تمامی موارد فوق را به صورت عملی همراه با نکات تجربی دیگر در مورد خازن‌ها و انواع آنها و نکات عملی مربوط به هر کدام به طور کامل در دوره جامع آموزش الکترونیک بررسی کرده ایم.
در پایان، ممنون که همراه ما بودید. هر سوال یا ابهامی در مورد مطالب ارائه شده در این مقاله دارید حتما در کامنت ها بنویسید، به تمام سوالات پاسخ داده میشه. اگه انتقاد یا پیشنهادی هم داشتید ممنون میشم با ما در میان بزارید.
منابع: Electrical Technology Make Use of
