حوزه الکترونیک در طول سال‌ها شاهد پیشرفت‌های قابل توجهی بوده است که منجر به پیشرفت و تحول در جنبه‌های مختلف فناوری شده است. دو قطعه الکترونیکی که نقش مهمی در الکترونیک دارند، ترانزیستورها و تریستورها هستند. این دو قطعه به عنوان سوئیچ‌های الکترونیکی عمل می‌کنند و از نظر ساختار، عملکرد و کاربردها دارای تفاوت‌های اساسی می باشند. در این مقاله به بررسی تفاوت ترانزیستور و تریستور و بیان ویژگی‌ها و کاربردهای منحصر به فرد آنها می‌پردازیم.
ترانزیستورها
ترانزیستورها قطعات نیمه هادی دارای سه پایه هستند که به طور گسترده در مدارهای تقویت کننده و سوئیچینگ استفاده می شوند. این قطعات در دو نوع اصلی وجود دارند، ترانزیستورهای پیوند دوقطبی(BJT) و ترانزیستورهای اثر میدانی(FET). ترانزیستورها به عنوان تقویت کننده جریان یا ولتاژ عمل می کنند و می توانند بین حالت های روشن و خاموش سوئیچ کنند. در ترانزیستورهای BJT، تغییرات کوچک در جریان پایه بیس، موجب ایجاد جریان بزرگتر در مسیر کلکتور به امیتر می شود. در طرف دیگر، ترانزیستورهای FET با کنترل جریان از طریق یک کانال رسانایی که بین پایه های سورس و درین عمل می کنند و ترمینال گیت، عبور جریان از این مسیر را تنظیم می کنند.
تریستورها
تریستورها یکسوکننده های کنترل شده از جنس سیلیکون هستند که با اسم (SCR) نیز شناخته می شوند. تریستورها قطعات نیمه هادی چهار لایه ای هستند که قادر به قطع و وصل ولتاژها و جریان های بالا هستند. از این قطعات عمدتاً برای کاربردهای کنترل توان و تبدیل ولتاژ استفاده می شود.
برخلاف ترانزیستورها، تریستورها قطعات یک جهته هستند، به این معنی که جریان را فقط در یک جهت هدایت می کنند. آن ها دارای یک ویژگی منحصر به فرد به صورت قفل روشن شدن هستند، به طوریکه تا زمانی که جریان عبوری از آنها به زیر مقدار آستانه کاهش یابد، پس از حذف پالس گیت، روشن خواهند ماند. این ویژگی، تریستورها را برای کاربردهایی که نیاز به جریان مداوم دارند، مناسب می کند.
تفاوت ترانزیستور و تریستور
ترانزیستورها و تریستورها از جنبه های مختلفی قابل مقایسه هستند. در تصویر زیر، نماد مداری این دو قطعه را مشاهده می‌فرمایید:
در ادامه، تفاوت‌های ترانزیستورها و تریستورها را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم:
1) ساختار
ترانزیستورها از سه لایه (BJT) یا چهار لایه (FET) از نیمه هادی ها تشکیل شده اند، در حالی که تریستورها از چهار لایه نیمه هادی تشکیل شده اند.
2) رسانایی
ترانزیستورها می توانند در هر دو جهت هدایت کنند، در حالی که تریستورها فقط در یک جهت هدایت می کنند.
3) سوئیچینگ
ترانزیستورها می توانند به سرعت روشن و خاموش شوند، در حالی که تریستورها برای خاموش شدن به روش های خارجی (مانند کاهش جریان یا قطع پالس با شرایط خاص) نیاز دارند.
4) کاربرد
ترانزیستورها معمولاً در مدارهای تقویت‌کننده و سوئیچینگ استفاده می شوند، در حالی که تریستورها عمدتاً در سیستم های کنترل و تبدیل توان و ولتاژ استفاده می شوند.
جمع بندی
با وجود اینکه ترانزیستورها و تریستورها هر دو از جمله قطعات الکترونیکی نیمه‌هادی هستند، اما از نظر ساختار، عملکرد و کاربردها تفاوت‌های قابل توجهی دارند. ترانزیستورها اجزای پرکاربردی هستند که در مدارهای تقویت‌کننده و سوئیچینگ استفاده می شوند، در حالی که تریستورها قطعات الکترونیک قدرتی مناسب برای کاربردهای کنترل توان و تبدیل آن هستند.
در این مقاله، مطالب مهمی در مورد ترانزیستورها و تریستورها ذکر گردید و تفاوت های اساسی این دو قطعه مورد بررسی قرار گرفت. تمامی موارد فوق را به صورت عملی همراه با نکات تجربی دیگر در مورد انواع مختلف دیودها و نکات عملی مربوط به آن به طور کامل در دوره جامع آموزش الکترونیک بررسی کرده ایم.
در پایان، ممنون که همراه ما بودید. هر سوال یا ابهامی در مورد مطالب ارائه شده در این مقاله دارید حتما در کامنت ها بنویسید، به تمام سوالات پاسخ داده میشه. اگه انتقاد یا پیشنهادی هم داشتید ممنون میشم با ما در میان بزارید.
منابع: tutorialspoint Electronics Coach
